MGA KATUTUBONG AETA HİNDİ INA ASAHAN NA GANITO KALAKING PERA ANG IBIBIGAY NI PB SA NILA
00:46.2
So, ibig sabihin,
00:47.8
tatlong kanin po ang ating kakainin.
00:51.9
Wala po tayong kamuti?
00:56.7
Okay, ang ulam natin ngayon ay?
00:58.4
Talbos po ng kamuti.
01:07.8
Ah, may manok daw po kami ang ulam ngayon.
01:11.4
Ah, dahon pala yan!
01:14.4
Nasabi ng tubang manok.
01:16.1
Ah, tubang manok. Para pong ampalaya.
01:21.0
Hindi masadong mapait.
01:22.8
Hindi po yan masadong mapait?
01:24.1
Oo yan. Hindi masadong mapait.
01:29.1
Mamaya ang gabi dito po kami matutulog.
01:31.1
So, saan po ang tulog nyo?
01:33.1
Saan kayo matutulog?
01:35.1
Ay, dyan po dyan. Ay, lupa. Lagyan po namin ng dahon.
01:37.1
Lupa? Lalagyan ng dahon?
01:41.1
Ay, hindi. Dyan po kayo. May tent po kami.
01:45.1
Opo, may tent po kami.
01:47.1
Huwag po kayo matulog sa lupa.
01:49.1
Bakit naman sa lupa?
01:51.1
Ay, kami nalang matulog sa lupa.
01:53.1
Kayong matulog sa lupa.
01:55.1
Hindi po. Ay, hindi. Magpagulong gulong na tayong lahat dyan.
01:57.1
Ay, hindi. Magpagulong gulong na tayong lahat dyan.
01:59.1
Ay, hindi. Magpagulong gulong na tayong lahat dyan.
02:03.1
Magdabi-dabi nalang sa lupa.
02:05.1
Kasi kaso lang hindi pa nalagyan ng dahon.
02:11.1
So, ito po. Ano nga pong pangalan nyo?
02:19.1
Tisa. Nanay Tisa.
02:23.1
Si Janice. Si nanay?
02:35.1
Ikaw po? Jimmy, kanduli.
02:37.1
Kanduli. Jimmy, kanduli.
02:39.1
Alam niyo po ba yung kanduli sa Tagalog?
02:43.1
Isda? So, kung ganun, isa kang isda.
02:49.1
Ikaw. Anong ang pangalan mo ate?
02:53.1
Bambina. Buntis ka ano?
02:55.1
Pangilan mo na yan?
02:59.1
Okay. Nag-aaral ba mga anak mo?
03:07.1
May kapatid ka pa dito?
03:09.1
Yung mister ko po, kuya.
03:17.1
Ah, okay. Kasi po
03:19.1
magkakamukha sila eh.
03:27.1
Kapatid ko, kapatid ko.
03:29.1
So, sa madaling sabi,
03:37.1
magkakamag-anak kayo, sino pinakamag-uwang?
03:39.1
Ay, pinakamatanda. Ikaw?
03:43.1
Nandun yung anak ko naman, dalawang lalaki.
03:47.1
Ah, nasan po ang asawa niyo?
03:49.1
At wala. Hindi na. Makalakad.
03:51.1
Nandun sa anak ko.
03:55.1
Okay. So, ito pong lupa
03:57.1
na ito ay sa inyo po?
03:59.1
Minanan nyo sa mga
04:05.1
dito kayo nagtatanim?
04:07.1
Kasi, sabrang layo po nito.
04:09.1
Dito silang lahat nagtatanim.
04:11.1
Okay. Tinatanim nyo dito saging,
04:15.1
So, yung luya, yung binibenta po?
04:19.1
binibenta rin. Yung mais?
04:23.1
Kinakain nyo po? Malayo na sa bayan nyo.
04:25.1
Kinakain lang po namin pag may laman.
04:33.1
Ngayon, mayroon po tayong sinaing
04:37.1
Yung kamote, kung wala kayong
04:39.1
bigas, yun din po yung pagkain nyo.
04:41.1
So, kaya ko po natanong, kasi nga,
04:43.1
sa dami po nang natulungan namin
04:45.1
at napuntahan ng mga katutubo,
04:47.1
usually talagang pagkain nyo ay kamote.
04:49.1
At natikman ko po yung kamote nila,
04:55.1
Gaano po kaimportante sa inyo
05:01.1
Mas maimportante po sa amin, nakatutulong po
05:03.1
sa amin po yun. Okay.
05:05.1
Mga unang minuno.
05:07.1
Kahit walang kainin na bigas.
05:09.1
Naghalaga ng minuno namin yun eh.
05:11.1
Okay. So, kumbaga mo, wala na yung
05:13.1
mga bigas na yan basta may kamote?
05:15.1
Tama naman. Okay.
05:17.1
At saka, kahit kamote po yung
05:19.1
kinakain nyo, huwag nyo po ikakahiya yun.
05:21.1
Kasi yun po yun ang
05:23.1
makakasarap. At saka,
05:25.1
yun yung talagang pagkain natin.
05:29.1
Tama. Diba? At saka, huwag po kayong
05:31.1
mahihiya kung kayo ay isang
05:33.1
katutubo. Dahil kayo po
05:39.1
mga original na tao dito sa Pilipinas.
05:43.1
Wala pa po kami. Yung iba,
05:45.1
nandito na po yung mga katutubo.
05:47.1
No? Kung ano po yung
05:49.1
kinakain nyo, huwag nyo po ikakahiya.
05:51.1
Kung ano po yung kasuutan nyo, huwag nyo
05:53.1
ikakahiya. Kung ano po yung idura
05:55.1
ng buhok nyo, huwag ikakahiya.
05:57.1
Napakaganda nyo po.
05:59.1
Kahit walang suklay.
06:01.1
Ay, kahit walang suklay, Nay!
06:03.1
Hindi naman ang buhok ni Nanay.
06:05.1
Hindi nagsuklay, Nay. Kinky.
06:07.1
Nay, yung mga buhok na ganyan,
06:09.1
hindi na talaga sinusuklay yan.
06:11.1
Nalito kanina, hindi
06:13.1
nagsuklay. Mas maganda
06:15.1
nga na yung hindi sinusuklay.
06:17.1
Tsaka, huwag nyo po ikakahiya yung kulay ninyo.
06:21.1
Napakaganda po yan. So,
06:23.1
alam ko yung iba sa inyo nakaranas, lalo
06:25.1
naman yung estudyante na binubuli. Diba?
06:27.1
Paalala po, huwag
06:29.1
natin silang ganunin. Diba?
06:31.1
Pagpalagay natin na tayo yung nasa
06:33.1
sitwasyon nila, tapos kayo yung
06:35.1
naman. Ah, sorry.
06:37.1
Kung halimbawa, kayo yung nasa sitwasyon
06:39.1
nila, tapos sila naman yung nasa sitwasyon nyo.
06:41.1
Diba? Yung pakiramdam na
06:43.1
kapag sinasabihan ng ganun, masakit yun.
06:45.1
Diba? Alam nyo, karamihan
06:47.1
sa mga nakilala kong katutubo, para
06:49.1
at least makilala nyo din po yung
06:53.1
magpapakilala po pala muna ako.
06:55.1
Ah, ako po si Kuya.
06:57.1
Tawag nyo na lang po akong Paul.
06:59.1
Ayan. Pero mas nakilala nga po
07:01.1
kami sa pangalang po kong biyahero.
07:05.1
nag-start po kami,
07:07.1
ah, na tumulong sa mga
07:09.1
katutubo sa Dabao.
07:11.1
Kasama ko po siya.
07:13.1
Ayan. Si Esmee po
07:15.1
ay kaibigan namin
07:21.1
tinulungan na katulad nyo po
07:25.1
Yun yung natatandaan ko. Hanggang
07:27.1
yung hinahanap ko pa rin yun, pinanawagan
07:29.1
namin, pero hindi na namin, wala kami
07:31.1
nakuhang feedback. So,
07:33.1
siya po talaga, kaming dalawa,
07:35.1
hindi na namin alam eh.
07:37.1
So, nakita lang namin, diba
07:39.1
kayo nagtitinda kayo ng mga Alcantia po?
07:41.1
So, yung Alcantia na yun,
07:43.1
ah, taga Sambalis
07:47.1
Luya lang po kuya, tsaka
07:49.1
di po yung produkto naka-UBI.
07:53.1
Wala pa po, kasi po yung UBI eh.
07:55.1
UBI din po kuya, produkto din po namin.
07:59.1
UBI, Gamuti, Gabi,
08:05.1
kaya huwag po kayong mahihiya sa akin, ha?
08:07.1
Kung ano po yung kinakain nyo,
08:09.1
kinakain din namin, ha?
08:11.1
At, sa totoo lang,
08:13.1
sa tagal na namin, halos dalawang taon na po
08:15.1
akong tumutulong kami
08:19.1
Kaya, kung ano man po yung
08:21.1
kainin natin ngayong gabi,
08:23.1
huwag nyo po ikakaya
08:25.1
sa amin, ha? Kasi...
08:27.1
Ano po? Kaso lang bagong
08:29.1
tinanim eh, kaya hindi tayo ba muna
08:31.1
magkain. Ah, wala pong problema,
08:33.1
ha? Kung ano lang yung mayroon...
08:37.1
At dahil na bago po
08:39.1
kayo sa akin, kayong mga katutubo
08:41.1
ay naita, ay ngayong
08:43.1
ko lamang din po kayo
08:45.1
talagang naka-encounter ng ganito,
08:49.1
maranasan kong kung paano kayong matulog,
08:51.1
kung ano yung buhay na mayroon kayo dito.
08:53.1
Kamusta po yung buhay nyo po dito?
09:15.1
Kamotin muna ang kakainin namin habang wala po kami pang bigas.
09:21.3
Gaano po kahirap yung sitwasyon ninyo lalo na kapag tag-ulan?
09:31.7
Saging na lang kung nilalaga.
09:34.4
Kasi mahirap po yung ditong danan namin pag ulan.
09:37.3
Talagang mahirap po.
09:38.3
Okay, kasi dun sa dinaanan po namin, yun yung lahar.
09:52.9
Kapag tag-ulan talagang hindi kayo makapunta dito.
09:56.3
At sa hirap po nung dinaanan namin, nabangin na yun talagang mahirap lahat madulas.
10:03.5
So kaya pagkagabi, ay sorry, kaya pagkaganitong tag-araw,
10:08.3
yung summer, kaya kayo napupunta dito para maghalaman?
10:15.2
Kapag tag-ulan po, bababa po.
10:18.4
Sige, sino po yung napunta ng Kaloocan?
10:22.5
Pati po sila, mamay po.
10:24.2
O, nagtitinda kayo ng luya?
10:26.8
Pati kaming lahat nagtitinda.
10:31.4
Nauubos naman po.
10:32.7
Maraming bumibili?
10:34.6
Kaya lang po, minsan po, hindi po.
10:37.6
Mga ilang araw po, mamito.
10:40.3
Binitinda namin, sakto lang.
10:44.1
So kayo naman pong lahat dito ay magkakamag-anak, di ba po?
10:50.1
Yung mga kasama nyo dito lahat at yung mga nandun, mga anak-anak nyo na?
10:53.6
Mga anak, saka apo.
10:56.2
So, wala nang matanda doon?
11:01.5
Ito kaninong anak?
11:09.2
Wala nang matanda doon?
11:14.1
Yung mga bata, okay lang sila mag-ano sila doon.
11:25.5
Wala na pong matanda doon?
11:31.4
Una, magpapasalamat po ako ngayong gabing ito dahil
11:35.0
at pinayagan nyo po kami.
11:37.2
Ang mga kasama dito sa lugar po ninyo.
11:41.6
Marami pong salamat dahil bukal po sa loob ninyo
11:44.4
at talagang mainit yung pagtanggap nyo po sa amin
11:46.7
at tinulungan nyo po kami na maranasan itong ganitong buhay na mayroon po kayo dito.
11:53.1
Mahal ko po kasi yung mga katutubo.
11:56.8
Mula nung nakilala ko po ang mga katutubo,
12:00.4
doon kami talaga nagsimula na tulungan yung mga katutubong nasa sa bundok.
12:07.2
At wala pong pinagkaiba yung mga tinutulungan namin sa Dabao tsaka po dito.
12:12.5
Kaya po kami nandito dito ay para kahit paano makatulong po kami sa inyo.
12:18.9
Kaya ngayong gabi, ito pong pamilya nyo, buo na kayong lahat.
12:25.1
Mula po sa aming charity viewers, makakatanggap po kayo ng 25,000 pesos.
12:33.9
Para po sa inyo lahat.
12:37.2
Bukong, pakiulit nga.
12:43.9
Ako na yung maiihak.
12:48.2
Yung pong 25 ay bukal po sa puso ko yun na ibibigay ko po para po sa inyo.
12:56.4
Kaya kami rin alat, magtaus ang puso namin.
13:01.2
Nung matanda kami na, mayroon nang nakalapit na kayo nang nakalapit sa akin.
13:07.2
At maliit kami pa nandito, ganyan-ganyan pa rin kami dito.
13:11.4
Walang, walang umakiyat.
13:14.5
Wala pong umakiyat.
13:15.7
Oo, kaya maraming panaramat ko sa iyo anak.
13:18.4
Kayo lang ang nakapunta dito.
13:20.9
Kaya iningatan namin kayo sa tinasaan.
13:22.6
Naintindihan po namin kung bakit walang nakakapunta dito.
13:25.6
Dahil sa hirap po nung dinadaanan natin.
13:29.4
Talagang napakahirap noon.
13:31.1
Hindi biro yung dinaanan natin na buwis buhay.
13:39.6
hindi ko pa alam ang kwento ng mga buhay ng isa po sa inyo.
13:46.1
Yung solar nandyan, iiwanan po namin yan para sa inyo.
13:49.9
Para magamit nyo po dito.
13:52.0
Para every time nandito po kayo,
13:53.9
at nagtatanim kayo dito,
13:55.1
at dito kayo naglalagi,
13:56.9
mayroon po kayong ilaw na magagamit.
14:00.0
Salamat po po po po.
14:01.8
Di na tulog na nyo po.
14:03.7
Ay, ganun na malaking ito lang.
14:06.4
Bukod doon sa 25,000 pesos,
14:10.1
mayroon pang galing sa aming sponsor.
14:12.8
Galing po ito kay Tita M.A. Moran.
14:16.9
Magbibigay pa ulit siya ng 25,000 pesos.
14:22.3
Kaya yung matatanggap po ninyo ay 50,000 pesos.
14:26.7
Salamat po po po.
14:29.4
Tara po sa inyo yun, ha?
14:42.2
O, sige po, Nay. Ano po?
14:43.7
Maraming salamat sa Diyos.
14:46.0
Kayo pong nakaakyat dito.
14:49.0
Maraming salamat namin, anak, sa inyo.
14:52.6
Walang nakaakyat yung unat dito, kayo lang.
14:56.8
Matanda ko na, kayo lang naka...
15:01.5
Maraming salamat namin sa inyo.
15:06.6
Sana kahit magmatanda kayo na malakas kayo pa.
15:10.8
Kasi nakatulong kayo ng mahirap.
15:13.9
Tulungan tayo ng...
15:20.2
kumpaga sa amin, no,
15:25.3
yung pag-akyat namin dito,
15:28.4
talagang mahirap din pa.
15:29.4
Masakit para sa akin.
15:30.4
Dahil, ah, mayroon din kaming...
15:32.4
Kumbaga, hindi pa dapat ako babalik.
15:35.1
Pero kapag naisip po yung isang bagay na nakaplano at hindi ko ginawa,
15:39.7
masakit para sa akin.
15:41.4
Kaya, dapat po nung nakaraan linggo pa kami umakyat.
15:45.1
Kaya lang, medyo may nangyari lang sa aking pamilya.
15:48.0
Kaya hindi po agad akong nakaakyat.
15:49.5
Pero, kapag kami gusto po akong gawin talaga, gagawin po namin.
15:54.5
At kaya, kayo po ang naisip ko napuntahan dito.
15:59.4
na kailangan-kailangan niyo po ng tuloy.
16:16.0
Gusto namin sana, yung mga anak namin,
16:21.1
na mayroon sanang eskwela sa lapit sa bayan.
16:25.2
Kasi maraming mga apu ko hindi nag-aaral.
16:29.4
mahirap naman ipunta doon sa isang baryo, malayo.
16:34.9
So, minsan talaga yun yung nagiging problema po nila,
16:40.4
hindi na bago sa amin yan.
16:43.9
Sa ibang mga lugar na napupuntahan namin,
16:46.2
ang problema talaga yung eskwelahan.
16:49.1
Kaya lang, ito pong mga eskwelahan na ito,
16:51.8
ay ang gumagawa po nito at ang nagbibigay ang ating,
16:59.4
huwag kayong mag-alala.
17:00.2
Siguro sa mga susunod na panahon,
17:02.2
baka magkaroon ng eskwelahan.
17:05.2
kaya lang, yung mga anak po ninyo,
17:08.2
kung may malapit kayong mapupuntahan,
17:11.2
na talagang makakapag-aaral ang mga bata,
17:13.2
libre lang naman po sa public school,
17:15.2
unahin po natin yung edukasyon.
17:17.2
Kasi, yun po yung tinuturo ko palagi sa mga katutubo,
17:21.2
na ang edukasyon yung sagot para kahit paano mabago ang buhay natin.
17:28.2
mayroon din kayo.
17:29.2
Mayroon din kaming makuha ang eskwela sa mga katutubong ita.
17:36.2
Sorry po doon sa usok.
17:37.2
Okay lang po yan, Nay.
17:38.2
Wala pong problema.
17:41.2
So, ngayong gabi kami po ay masayang-masaya.
17:44.2
Masaya po ba kayo?
17:45.2
Masaya po kami, ta.
17:47.2
Kasama namin kayo.
17:49.2
Parang nasa puso namin kayo na nanggaling sa puso.
17:53.2
Kung ganyan ang bait namin sa anak,
17:58.2
Ang bait nga ni Nanay.
18:02.2
Ang hirap nung tinatawid natin doon sa...
18:05.2
Pero si Nanay talaga...
18:07.2
Alalang-alala siya sa akin.
18:11.2
Kanina ako ang natatakot.
18:16.2
Ang ano niya sa akin talaga naman.
18:20.2
Ayan sila po yung magkakapatid.
18:22.2
Salamat po sa inyo.
18:24.2
Ang babait po ninyo.
18:28.2
Hindi nga yung paglalakbay namin dito sa lugar ninyo.
18:31.2
At salamat kay Esme.
18:33.2
Ayan ang kaibigan natin.
18:34.2
Na pinaranas ito at nakita ko yung buhay na mayroon po kayo dito.
18:38.2
And I know hindi lang kayo yung ganitong sitwasyon nang naranasan.
18:42.2
Marami pang mga katutubong ita na mahirap din ang buhay.
18:47.2
And hoping na mapupuntahan at matadalaw din po namin sila.
18:52.2
So ito yung unang pagkakataon na nakadaupang palad po namin kayo.
18:57.2
Ang babait nyo po.
18:58.2
Sobrang ang babait nila.
19:00.2
Katulad din ng mga katutubo sa Mindanao.
19:02.2
Ang babait ninyo.
19:03.2
Marami pong salamat.
19:06.2
Ngayong gabi, kakain po tayo sabay-sabay.
19:10.2
Basta kung ano lang po yung ulam natin.
19:13.2
Kung ano po yung maiyahain nyo sa amin.
19:15.2
Hindi po dapat natin ikaya.
19:18.2
Pagsasaluhan natin.
19:21.2
Pero, nagulat talaga ako sa sinaing natin ngayon.
19:25.2
Dahil ito po, may kasalan pa tayo, Nay.
19:31.2
Ah, ganito pala yun.
19:32.2
Yung isang kaldero daw sa atin.
19:34.2
Tapos yung dalawang kaldero sa kanila.
19:39.2
Anong laman niya?
19:46.2
Ah, sa bawat pinupunta ko pong katutubo,
19:50.2
kailangan may na-adapt akong salita.
19:53.2
Ngayong gabi, ano pong tawag sa inyo?
19:55.2
Mas forge yung magandang gabi?
20:01.2
Masangte nga, Debbie.
20:03.2
Maham pa tayo, Debbie.
20:04.5
Maham pa tayo, Debbie.
20:07.2
Maham pa tayo, Debbie.
20:11.2
Masangting nga na kalating kita muring yabi, ay kita mong...
20:13.2
Nay, sandari lang yung isang word lang.
20:17.2
Mahang pa tayo, Debbie.
20:19.2
Mahang pa tayo, Debbie.
20:20.2
Nakalating kita mo ring...
20:21.2
Selamat pasapang tuwayan.
20:23.2
Selamat pasapang tuwayan.
20:25.2
Sa Tagalog na naman, maganda yung dinaanan natin, nakarating kami dito.
20:44.0
Yung tsambal yung sinasabi ko kanina.
20:48.0
Yung nakasama kayo, mga anak, nakarating dito sa bundok.
20:52.7
At bago din po, pagsalita naman ng bundok, masanti nga nakalating ko yung anak.
21:04.5
Nakalam mo na hindi ha bundok.
21:06.9
Yun ang magandang nakasama namin kayo sa salita namin ng ita.
21:13.3
Grabe, yung salita po ninyo iba din ano.
21:16.4
Pero may pagkakahawig yung tono ng mga katutubo.
21:20.5
Kapag ka po ako bumibisita sa mga katutubo, palaging gusto kong naririnig yung kanilang awit.
21:28.2
Meron po ba kayong sariling awit?
21:31.1
Kahit po Christian song sa lingwahe po ninyo.
21:37.1
May kanta po ba kayo?
21:39.7
Sige nga po, kanta nga po tayo.
21:41.2
Iay tayo, ipagkantayo.
21:43.2
Magdururo, kono baan?
21:45.2
Magdururo yapan ang habihin nila.
21:49.2
Kasi kami doon, pagka nandun po sa mga katutubo, ang kinakantayo po lagi namin ay maupiya, tama no?
21:57.2
Maupiya, maupiya, ganon.
22:01.2
Ibig sabihin po maganda.
22:02.2
Tapos pagpapala sa Panginoon.
22:04.2
Ano pong kanta ninyo?
22:09.2
Hindi, ay yung...
22:12.2
Hindi yung lingwahe.
22:12.8
Hindi yung lingwahe po ninyo meron po ba?
22:16.8
Iay tayo, salamat ka mo yung naman.
22:22.8
Salamat ka mo yung mga anak.
22:28.8
Ang salita nang ita.
22:31.8
Salamat ka mo yung mga anak.
22:35.8
Nakasama namin kayo.
22:43.8
Ang mula ay tayo natita.
22:44.8
Ang salamat ka mo yung mga anak.
22:48.8
Nakalamunang ka o de habundo.
22:54.8
Pero wala po kayong ano?
22:55.8
Yung kanta nyo lang talaga?
23:04.8
Naiwanan na kasi.
23:05.8
Ah, naiwanan na po.
23:11.8
Baka naiwan sa mister nyo.
23:13.8
Ah, naiwan sa mister nyo po.
23:15.8
Nagpantay naisag niya.
23:16.8
Kiniwan ang mister niya.
23:18.8
Walang na ano yung mga magulang.
23:20.8
Kaya walang naituro.
23:22.8
Walang naituro kasi.
23:23.8
Kaya nahiya kami yung ano namin.
23:25.8
Okay lang po yun.
23:28.8
Nasaan na po yung ating ano?
23:31.8
Okay lang po yun.
23:33.8
Okay lang po yun.
23:35.8
Nasaan na po yung ating ano?
23:40.8
Sige mga kababayan.
23:42.8
Mamaya magluluto po sila ng ulam natin.
24:06.8
Mainit ang panahon at kailangan mong magtipid ng kuryente.
24:20.0
Huwag mag-alala dahil meron tayong solar standpan.
24:23.2
Pwede mo na itong gamitin gamit ang solar panel at pwede rin ito sa electric.
24:29.2
Napakadali lamang nitong gamitin.
24:31.1
Isaksak lamang ang cable ng solar panel sa standpan.
24:36.8
Ibilad ang solar panel direct sa araw.
24:48.0
At ayan, pwede mo na siyang gamitin.
24:55.8
Napakaganda nitong solar standpan na ito at napakatibay.
24:60.0
Meron na rin siyang ilaw at pwede ka rin itong mag-charge ng cellphone.
25:06.8
Kaya ano pang inaantay ninyo?
25:13.0
Mag-order na at mag-message lamang po kayo sa aming messenger account at pibitim solar.
25:18.2
Sa bawat order po ninyo ay malaking tulong po sa ginagawang pagtulong ng pibitim.
25:24.2
Maraming salamat po!
