00:50.7
Ito po ang madalas sinasabi ng marami.
00:53.6
Totoo ba yung pagkakaroon mo ng mga...
00:56.3
Mabulok ng ngipin, hindi mo naalagaan ng ngipin maayos, that could lead to problems sa heart eventually, Doc?
01:02.6
Yes, Senator. Kasi dugtong-dugtong yan eh. May connection niya sa puso, sa brain.
01:08.0
Katulad yung sinasabi ko, meron ako isang pasyente na bata, baby teeth, napabayaan, nabulok, namaga,
01:15.7
at nagkaroon siya ng meningitis. Wala siya ibang sakit.
01:18.6
So importante, Senator, talay inaalagaan ng baby teeth kasi siya ang foundation ng good health.
01:24.4
Kaya kahit gusto natin maganda yung permanent, alagaan na baby teeth pa lang.
01:29.5
Eh paano yung sinasabi ng mga ibang magulang, eh baby teeth lang yan, hayaan mo lang mabulok yan.
01:33.6
Tutal, papalitan naman yan ng another ngipin. Ano masasabing mo doon?
01:37.1
Senator, misconception yun. Kasi maraming bata sirasira ang ipin, hindi makakain.
01:42.0
At according to WHO, isa yan sa cause ng stunting o pagkabansot ng mga bata kasi hindi nila nakukuha yung mga nutrients na kailangan.
01:50.8
And it's also a factor doon sa low body mass index and malnutrition.
01:56.0
Kasi ang ngipin ang nagpapasarap sa pagkain ng bata.
01:59.8
Kaya kung nilulunun na lang at masakit, compromise po ang nutrition.
02:03.8
Ayun, so maraming mga bata ay bansot sapagkat napapabayaan ng kanilang mga magulang na pag-alaga ng mga ngipin nila.
02:11.7
Yes, Senator. Importanting-importanting ang baby teeth.
02:15.8
Ano po yung sinasabi palagi ng mga tao na huwag ka magkakain ng matatamig?
02:20.8
Yes, candy. Para hindi mabulok ng ipin mo. Totoo ba yun?
02:23.6
Kasi Senator, ang candy, puro sugar yan eh.
02:26.3
Ang sinasabi ko sa nanay, sugar equals acid.
02:29.5
So anong ginagawa ng asido?
02:32.0
Tinutunaw yung ipin.
02:33.4
Pero kadalasan, Senator, yung mga bata, ginagawa pampatulog yung gatas.
02:37.2
Doon nasisira yung ipin.
02:39.3
Kasi pag tulog ang bata, walang laway, hindi na papaliguan yung asido.
02:43.0
Hindi na dadelute.
02:44.6
Kaya doon nakakain na natutunaw sa asido.
02:48.2
Huwag gawing pampatulog.
02:49.5
Huwag gawing pampatulog.
02:50.8
Ang last thing na ginagawa dapat ng nanay,
02:53.1
tinututbrush with fluoride toothpaste.
02:55.4
Breastfeeding tayo first two months.
02:57.4
Yan yung pinakahealthy.
02:59.5
Nabangkit yun sa akin, Doc, na kapag yung mother,
03:03.0
habang buntis at hindi niya inalagaan yung kanyang ipin,
03:06.4
maapektuhan yung bata sa kanyang sinapupunan.
03:09.6
Kaya paglaki nito, malaking tendency na maging sira-sira din ang ipin ng bata.
03:15.2
Yung pagkasira ng ipin, intergenerational yan eh.
03:18.2
Pag sira-sira ang ipin ng nanay,
03:19.8
natratransmit yung bakso.
03:20.8
Bacteria doon sa baby.
03:22.7
Through kissing, sharing of utensils.
03:25.4
Kaya dapat ang nanay, magandang-magandang ngipin,
03:28.9
bago pa man siya mabuntis.
03:31.4
At kapag pinanganak na yung bata,
03:33.1
kung niya buntis, sira-sira kanyang ngipin,
03:35.3
malaking posibilidad mahawaan yung bata.
03:37.2
Nakakahawa pa na yung bulok-bulok ng ngipin.
03:39.6
Tapos pag hindi pa inalagaan yung baby teeth,
03:41.9
pag tubo ng permanent,
03:43.3
mataas ang bacterial infection sa loob ng bibig,
03:45.7
hawahawa na lahat yan.
03:47.2
O, siyempre, mga magulang,
03:48.8
mahilig yung halikan yung kanila mga anak.
03:50.8
Kung ano yung kinain niya sa kutsara nila,
03:53.6
isusubod niya sa kanila anak.
03:55.0
So, paano kung sira-sira ang ngipin ni nanay
03:57.3
at sinubo yung pinagkainan niya doon sa anak niya,
04:00.9
o hinalikan niya yung kanyang anak,
04:02.6
nakakahawa ba yun?
04:03.5
Sir, yung transmission is through saliva.
04:06.5
And the microorganisms,
04:07.9
nagtathrive siya sa metallic surfaces,
04:10.2
such as the spoon and fork.
04:11.7
Kaya kung alam nung nanay,
04:12.9
sira-sira yung ngipin niya,
04:14.7
huwag na mag-sharing of utensils
04:16.1
at huwag rin makipag,
04:17.7
kahit yung lips to lips,
04:20.8
Transmit yung bakteriya.
04:22.2
Huwag halika na yung bata.
04:23.6
Kung alam niyang sira-sira yung ngipin niya,
04:25.2
kaya palinis niya.
04:26.4
Kaya dapat talaga,
04:28.7
lahat tayo mga Pilipino,
04:30.2
dapat meron tayong maayos na oral care.
04:33.8
Anong dahilan po, Doc,
04:35.4
bakit nasisira ang ngipin ng mga tao?
04:40.2
Lalo na ang Pilipino,
04:41.1
ang hilig kumain.
04:42.2
Tapos puro sugar pa.
04:43.9
Yan yung mga chichiria, candy,
04:48.9
Puro sugar yan eh.
04:50.1
So, pag madalas mag-sugar,
04:52.8
syempre, pag mataas ang sugar,
04:54.2
mataas ang asido.
04:55.5
So, anong ginagawa ng asido?
04:57.1
Dine-demineralize yung mga ipin.
04:59.6
Ito po yung napapansin ko, ano,
05:01.3
dito sa Pilipinas,
05:03.0
yung para ang silbi ng dentist
05:04.5
para sa mga tao ay
05:09.2
Wala yung oral care.
05:11.1
Yung preventive na binabanggit mo.
05:12.6
Sir, sobrang mahina ang programa natin
05:16.2
Kasi lagi tayong reactive eh,
05:17.9
kung kailan nalang sumaki.
05:20.1
O sihintayin pa, magsiself-medicate.
05:22.3
So, gusto natin palitan yung kultura na yun.
05:24.7
Na yung primary prevention,
05:26.2
pag kabuntis pa lang,
05:29.7
Like yung sinabi ko, sir,
05:31.1
hindi dapat nakakasikit ang buntis
05:33.0
during the first eight weeks of life.
05:34.9
Kasi diyan nagpo-form
05:36.4
yung mga mouth structures.
05:38.3
Ipin, pati yung palate.
05:40.5
Kaya pag nagkasakit si nanay,
05:42.3
diyan nagkakaroon ng birth defects.
05:44.3
And oftentimes, naapekto rin
05:48.8
kaya sirain sila.
05:54.6
Nabanggit kasi kanina
05:55.8
na nakakahawa, pati yung saliva raw.
05:58.5
Transmission of saliva.
05:60.0
Kasi po, nakikita ko, maganda ito ha.
06:02.3
Yung nakikita kong dental mission
06:03.7
sa mga probinsya, lalo na.
06:05.7
Now, napapansin ko rin na walang autoclave.
06:08.9
Itong autoclave, ito ata yung
06:10.2
pag-sterilize, proper
06:12.0
sterilization of medical equipment.
06:14.9
So, paano po, pag halimbawa
06:18.0
ginamitan ng medical equipment,
06:20.1
may HIV, pero walang autoclave.
06:22.8
In fairness naman, may alkohol
06:24.2
o pinapakuluan. Ano pong reaction nyo?
06:27.7
advocacy namin, kailangan po
06:32.2
sa mga tao na yung mga dental mission na yan,
06:34.9
kailangan po na talaga natin
06:36.2
ng proper sterilization.
06:38.2
Kasi ang pinaprotektahan po natin
06:40.6
yung dentista, saka yung
06:42.2
pasyente. Kasi po, yung transmission
06:48.2
O, TB, hindi po siya
06:49.9
namamatay. Halimbawa po,
06:53.8
siyempre, pag binunutan po yan,
06:55.9
magkakaroon ng dugo-dugo na mapupunta po
06:58.0
doon sa instrument.
06:59.6
Now, pinakuluan naman in fairness,
07:02.3
nilagyan ng alkohol, and then here comes
07:05.8
Ginamit yung the same mga tagamitan,
07:08.2
pero napakuluan na,
07:10.0
at nilagyan ng alkohol.
07:11.5
Tapos yung si patient A, meron siyang
07:13.8
say HEPA, or meron siyang
07:16.0
TB, o meron siyang HIV.
07:18.2
Mga kahawa pa rin ba yun?
07:20.3
Transmitted din po yun.
07:21.5
Transmitted pa rin? Kasi po, talaga
07:23.5
ang pinaka-best po natin,
07:25.4
meron po talaga tayong particular,
07:27.3
yung autoclave po talaga ang the best.
07:29.3
Eh, mahal yun. Paano yun? Paano yung mga nagde-dental
07:31.4
mission, eh walang pambili ng autoclave?
07:33.3
Yun pong, yung sa amin po,
07:35.6
yun pong kapalit ng autoclave,
07:37.7
pressure cooker. Pressure cooker?
07:39.4
Pwede. At alkohol, o po.
07:41.7
Hindi rin binding, sir.
07:43.2
Steam under pressure.
07:44.5
Steam under pressure.
07:45.7
Yung pressure cooker, yung pinapressure cooker yung mga karne.
07:50.0
Pag sa mga mission.
07:51.2
Sa mission po, sa dental mission.
07:53.7
Kaya lang po, syempre, meron siyang
07:55.6
gas range. So, ang hirap din pong
07:58.4
bit-bitin on lahat sa dental mission.
08:00.4
Kasi ako po mismo, hindi na ako magbabangkit.
08:02.2
Sa isang probinsya, napunta ako,
08:03.8
nakikita ko dental mission, uy, ganda to.
08:05.5
Okay to. Eh, kinausap ko pa nga yung mga
08:07.8
tao nandoon, natutuwa sila.
08:10.5
Kinongratulate ko pa yung mga dentista.
08:12.3
Wala ako na pa sinang autoclave.
08:13.6
Pero may napansin ako na may nagpupulsa
08:15.6
alkohol, pinapakuluan yung
08:18.2
Pinapakuluan, sabi ko, okay. Pero hindi ko alam
08:21.5
na dapat pala, and the proper way is either
08:23.6
pressure cooker kung walang pambilang
08:25.1
autoclave, and then kasamahan pa ng
08:27.6
alkohol. Pero yung pakuluan lamang
08:29.4
at alkohol, hindi mamamatay yung
08:31.4
mikrobyo, matatransmit pa rin doon sa
08:33.6
mga pasyente, magkakahawaan kung merong
08:35.6
HIV, TB at HEPA. Kaya pala mataas
08:37.6
ang insidente ng HEPA sa ating mga kababayan
08:39.6
kasi yung iba, oh, maingat naman ako,
08:41.5
ba't ako nagka-HEPA? Tapos ang tanong,
08:43.4
eh, baka nagpabunot ka sa medical mission
08:45.6
or, oh, bakit ako may HIV?
08:47.3
Aba, sobrang ingat ko, wala akong
08:51.6
Hindi ako nagpa-blood transfusion,
08:53.6
pero ba't ako nagka-HEPA?
08:55.0
Sir, basta pagdugo, kailangan
08:57.3
ang instrumento, sterilized,
08:59.9
autoclave, kung wala,
09:01.7
pressure cooker. Doon lang mamamatay
09:03.7
yung virus. Hindi sa boiling,
09:05.9
hindi sa alkohol.
09:09.9
Hindi namin kayo tinatakot, ha.
09:11.5
Ayan, doktor na mismo nagsabi, mga
09:13.1
dentista, mga eksperto
09:18.0
Pilipinas pagdating po sa
09:20.1
dental care? Sir, yun nga yung
09:22.0
statistics, eh, 83 million na
09:24.1
Pilipino, sira-sira ipin.
09:28.1
Ang dami niyan. Aha.
09:29.9
Ibig sabihin, 83 percent, lampas.
09:32.3
Kasi 100 million ang population.
09:33.8
114, mga ganyan. Oh.
09:35.7
And then, yung sakit sa
09:38.1
gilagid, 50 percent ng
09:41.7
Si Sherry gumaganong-ganong na kanina pa.
09:44.4
Ganon ba? Siguro,
09:46.1
short cut ko, sir. Pagdating ng
09:47.7
70 years old, ang average
09:50.0
na natitira lang ng ipin sa
09:52.0
Pilipino, 6. Pagdating
09:54.0
ng 70 years old. 6 na lang,
09:55.8
baba, 1, 2, 3, 4, 5, 6.
09:58.0
Kaya pala yung mga pupunta sa amin, mga
09:59.6
senior citizens, mga 70 years old na, kadalasan
10:02.0
wala namang ipin. At hirap
10:04.1
sila makakain. Sir, yung
10:05.7
kinikwento ko nga, yung nanay ko, hindi na niya
10:07.8
nasuot yung pustiso niya. Hmm. Nung
10:09.7
nagka-Alzheimer, ang ginagawa na lang,
10:12.0
nilulunon na lang yung
10:13.3
pagkain, ino-austerize namin.
10:16.1
At ang bilis ng deterioration.
10:18.3
Talagang mal-nourish.
10:19.6
So, ganon kahalaga
10:21.6
ang ipin mula first
10:23.6
1,000 days hanggang sa last
10:25.7
1,000 days. Kaya kailangan
10:27.6
hindi solusyon ang pustiso
10:29.9
kasi preventable naman siya.
10:32.4
Kung maganda. Yan ang maganda
10:33.6
pakinggan. Preventable. Yes, sir.
10:35.6
Ang pustiso hindi solusyon because
10:37.6
that's preventable. Huwag mo na ang pangarapin
10:40.0
na magkaroon ka ng pustiso. Pangarapin mo na
10:41.7
hindi ka magkaroon pustiso dahil you know
10:43.6
how to prevent. Iba ang solid na ipin.
10:46.3
Kaya yung project namin
10:49.4
70-20. Lahat ng Pilipino
10:51.7
pagdating ng 70 years old
10:53.4
para ma-enjoy ang dekalidad na buhay
10:55.6
at ng pagnguya, at least may
10:57.4
20 teeth left. 20?
10:59.6
20. Ginagaya ho natin yung sa Japan.
11:01.6
Ilan bang ang ipin
11:03.3
ng mga tao? Up and down?
11:07.5
pagkasama yung third molars.
11:09.5
Okay. Sa taas and baba? Apo.
11:13.5
ano ba yung proper way sa
11:15.4
pag-aalaga po ng ating mga ngipin?
11:18.0
At tatlo yan, sir.
11:19.2
Number one, sugar away
11:21.6
walang tooth decay.
11:23.0
Hmm. Sugar away walang tooth decay.
11:25.3
Soft drinks, lollipop.
11:27.1
Pati nga pediatrician, sir, nagbibigay ng lollipop eh.
11:29.7
Which is bawal. Bawal.
11:33.2
ine-encourage namin. Tubig, tubig,
11:35.3
tubig. Kasi ang tubig, binabanlawan
11:37.6
niya yung asido. Kaya kung
11:39.2
kakain kayo ng donut, uminom kayo ng
11:41.3
tubig. Hindi kasi...
11:42.9
Umagmumog, umagtutbas. Kasi ang ngipino, pag pinagbabawal,
11:45.4
lalong nagtatakaw.
11:47.4
Kaya, alam niyo, ang gagawin,
11:49.6
pag tumain, at least tubig,
11:51.4
kasi babanlawan yung asido. Pangalawa, sir,
11:53.9
magsipilyo ng fluoride toothpaste.
11:56.1
Meron kaming pitong gabay sa
11:57.4
wastong pagsisipilyo.
11:58.9
And then, number three...
12:00.2
Ilang beses ba dapat nagsisipilyo sa isang araw?
12:02.2
Brush day and night. Night, sir,
12:04.4
ang pinaka-importante. Kasi pag night,
12:06.6
bago matulog, walang laway.
12:08.5
Nandun lahat, di ba? Eh, ang laway,
12:10.2
ang natural defense mechanism against cavities.
12:12.8
Kasi may calcium and phosphate, siya.
12:15.4
Paano ba yung proper way to brush?
12:16.8
Paikot-ikot. Eh, yung iba kasi,
12:19.0
ganun-ganun, dok. Sir, lalo mapupudpud
12:21.3
ang ipin pag ganun. Ah, yung nakikita mo
12:23.6
sa... Kuminsan, gumagalang-galang yung mga tao.
12:25.6
Sir, masama sa ipin yun. Masama yun.
12:27.1
Kapag nag-soft dress ka, tapos ganun,
12:29.1
mapupudpud lalo yung ipin. Ah, so
12:31.1
dapat yung circle motion.
12:32.9
Dahan-dahan lang. Yun yung gusto namin
12:34.8
ipaglaba sa Department of Health, is strengthen
12:36.9
yung mga barangay health center to provide
12:39.3
primary care. Kasi
12:41.0
at least yung routine preventive care,
12:43.5
ibibigay ito sa mga pamilya
12:44.9
every three months. Cleaning,
12:47.1
fluoride varnish, yun.
12:48.8
Yun talaga ang mag-ano,
12:52.7
Alam mo kasi, yung sinasabi po ng mga
12:54.2
tao, eh, mahal kasi magpa-dentist.
12:59.0
mahal din ang buhay ng tao.
13:00.4
Dito papasok ang ating gobyerno.
13:03.4
Yun nga po, yung gagawa tayo
13:04.6
ng batas, na nang sa
13:06.3
gayon, affordable na para sa
13:08.3
lahat ng mga Pilipino, na mapanglagaan
13:10.7
yung kanilang ngipin dahil
13:12.0
is subsidized ng batas.
13:15.7
Yung oral care ng mga Pilipino.
13:18.0
Nandiyan naman yung pill health.
13:19.6
And then yung libre pustiso.
13:21.8
Okay ba yun, Dok?
13:23.0
Sabi sa mga barangay, dapat yan,
13:25.5
libre ng pagpapalinis ng ngipin
13:28.7
Yes, Sir. Opo. Pag may
13:30.7
bill kasi, Sir, yan ang magpapatibay
13:33.3
pag merong batas.
13:35.1
Sa kasulukuyan, puro
13:37.2
obsolete na at lumang-luma
13:39.7
na hindi na na-update. Kaya
13:41.1
doon namin hihingin yung tulong nyo.
13:43.6
Kailangan maisabatas ang mga bagong
13:45.6
lalo na strength and primary care,
13:49.6
wala akong papatamaan dyan sa mga taga-gobyerno.
13:51.9
Gumagastos tayo ng daan-daang
13:53.6
milyon, bilyones pa, para kung
13:55.5
saan-saan. Pero pagdating po sa
13:57.5
pangalaga sa kalusugan ng ating mamamayan,
14:01.6
In this regard, especially itong sa oral
14:03.5
care, nababaliwala. Ang pagkakalam
14:05.7
ko kasi dati, Dok, meron niyang
14:07.2
bureau para sa dentist
14:09.8
sa DOH. Bureau of
14:11.5
Dental Services. Nami po,
14:13.6
do, tinanggal. Kaya
14:15.4
ibabalik ko yung bang
14:17.3
reload. Sa pagbabalik,
14:19.4
mas papalakasin natin, babadget na natin
14:21.4
hang sa gayon, lahat ng Pilipino
14:23.3
eh, mapapaganda na yung kanilang
14:25.3
smile. At hindi na sila magkakasakit
14:27.9
ng dahil sila ay may bulok-bulok
14:29.7
ng ibin. Imaginin nyo po ito, ha.
14:31.8
Pag halimbawa, sumakit yung
14:33.5
chan nyo, sumakit ang ulo nyo,
14:35.4
pwede pa kayong pumasok. Pero sumakit lang po
14:37.5
yung isang ngipin ninyo,
14:38.8
bagsak kayo. Totoo, di ba, Dok?
14:41.3
Bagsak kayo sa kama. Saan ka nakita na
14:43.5
masakit ang ngipin at pumapasok,
14:45.6
hindi ka makoncentrate. Pero sumakit
14:47.5
ang ulo, inom ka lang gamot, migraine.
14:50.0
Sumakit yan mo, papasok ka pa.
14:51.8
Pero ang ngipin... Sumakit na lahat,
14:53.6
Sir, ang ngipin. Sumakit na lahat, huwag lang
14:55.5
ngipin. Di ba, Dok? Yes, Sir.
14:57.7
Sir, gusto ko lang idagdag, ha.
14:59.4
Dentistry is not expensive.
15:01.4
Neglect is expensive.
15:03.3
Ayun. Neglect. Pero kung
15:05.4
primary care, sobrang cheap yan.
15:08.2
Kaya siguro, doon papasok po
15:09.5
yung education. Doon sa pag-asmapasakon
15:11.5
na dapat mo educate ang
15:13.2
lahat ng Pilipino doon sa proper
15:15.7
dental care. Yes, Sir.
15:17.3
At kapag halimbawa, naging pabaya pa rin sila,
15:19.7
eh nandiyan pa rin yung gobyerno na tulungan.
15:22.3
Tulungan ito, mga kababayan natin.
15:23.6
Especially yung mga mahirap. Dahil isa pa po,
15:25.4
employability din. Yes, Sir.
15:27.5
Ikaw ba, Sir, nakakita ka na ba
15:29.2
na mag-a-apply sa trabaho
15:31.0
ng bungal? Lalo pa kung applyan niya,
15:34.0
sales lady, apply siya
15:35.7
security guard, receptionist,
15:37.9
hoteler sa banko.
15:39.5
Subukan mo mag-apply ng bungal ka.
15:41.4
Siyempre yung kumukulap
15:43.2
education mo, tatawa-tawa lang. Okay, sige, we'll call you
15:45.4
don't call us. Bagsak ka. Pero
15:47.3
papasok ka na, kumpleto sa ngipin.
15:49.2
Kahit na, anong qualified mo, pero kung ikaw yung bungal,
15:51.4
hindi ka tatangkap, di ba, Dok? Yes, Sir.
15:53.4
Sir, may epekto siya sa mental well-being
15:55.6
tsaka psychosocial
15:57.6
well-being. Mental well-being, explain, Dok.
15:59.4
Bakit may, mayroong epekto sa
16:01.3
mental well-being yung mga bungal? Sir, katulad
16:03.2
nung sinabi nyo, selfie country tayo.
16:07.9
pag wala ng ipin,
16:09.3
talagang magkakaroon ng inferiority
16:11.1
complex. Yan, minsan nabubuli pa.
16:13.2
Yes, nabubuli. That I agree. Nabubuli. Lalo na sa
16:15.4
mga kabataan. So, preventable
16:17.4
naman eh. So, pag buo
16:19.3
ang ipin, confidence,
16:21.4
lahat yan, good well-being,
16:23.7
more opportunities.
16:25.6
Ano siya eh, Sir, ano siya eh, siya yung
16:27.5
indicator ng good health.
16:29.7
Okay. Kasi ngingiti ka,
16:30.9
pag umiti ka, Sir, buo yung ipin mo,
16:33.0
you are physically healthy, kasi
16:34.8
tama yung kinakain mo, and then
16:36.8
umiti ka, happiness, sign
16:38.9
of good well-being. So, ano siya eh,
16:41.2
tapos social, kasi physical
16:43.2
Mental, social yan, it all
16:45.0
reflects to a beautiful smile.
16:47.1
Meron po ako nabasa ng article, Doc,
16:48.9
bukod sa konektado sa coronary
16:55.0
maging daw sa brain, bukod doon sa
16:56.7
self-conferencing, sabi niyo, totoo ba? Yes, Sir.
16:58.8
May connection ba yung brain at saka yung
17:00.6
sa ngipin? Sir, yung bacteria
17:02.9
na nahanap sa tooth decay,
17:05.0
nakita na pareho siya doon
17:07.1
sa bacteria na pwedeng
17:08.8
pumasok sa brain. At pag
17:10.9
pumasok sa brain yun, ayun na, brain
17:13.2
abscess. Naku po.
17:15.4
Sir, hindi lang yung brain, pati dito
17:16.9
pag namaga, hindi na makakahinga
17:18.7
Ludwig's angina. Sir, may namatay sa
17:20.9
isang community, after
17:23.0
dental mission, nagka-sepsis, na maga
17:24.9
lahat yan, namatay. Aba kayo na siya, sabi ko
17:27.1
na walang autoclaim
17:29.1
galing sa isang pasyente na may sakit,
17:31.3
kung ano may sakit niya, and then naipasa
17:32.9
doon sa susunod na pasyente. Pag dental
17:34.8
mission, bara-bara, walang
17:36.6
medical history, basta paramihan
17:38.9
lang ng bubunot, inuubos lang yung lahi,
17:41.2
basta yung bubunotin lahat,
17:43.2
uubosan lahat yung doktor.
17:44.9
Papadamihan ng bubunot sa dental mission, eh.
17:47.5
Walang follow-up. Kaya, hindi
17:49.0
rin nagbe-medical history. Ah, dapat yan,
17:51.3
kinukuhan mo ng history.
17:52.6
Oo po, nung pasyente.
17:54.7
Sir, tsaka after bubunot, kailangan may
17:56.8
tatakbuhan yung tao for recall.
17:59.3
Follow-up. Follow-up. Follow-up
18:01.1
ang pinaka-importante. Pag nag-dental
18:03.2
mission, saan sila tatakbo?
18:05.0
Wala. Wala silang matatakbuhan.
18:07.0
Kaya ang in-endorse namin, sir,
18:08.8
pag bubunot, lalo na pag may dugo,
18:10.4
sa health facility, sa health center.
18:12.7
Kaya, sir, ang gusto rin namin,
18:14.6
pagganahin lahat ng mga health center dito
18:16.7
para parang dental home.
18:19.5
Kaya lang, maraming health center
18:20.7
hindi well-equipped. Wala nga auto-sale.
18:22.3
Dahil walang budget.
18:24.3
Yes, sir, ng local government.
18:26.1
Kaya nga, through the DILG and the DOH,
18:29.1
babudgetin na natin itong mga health
18:34.4
Tsaka, i-capacitate the dentist on
18:36.6
primary care. Kasi for the longest time,
18:38.8
puro bubunot ang ginagawa.
18:39.8
Don't get me wrong, doon sa mga
18:42.1
politiko, maging sa mga
18:43.9
LGU, na nagpa-pa-dental
18:45.9
mission. Eh, kita nga sa basketball court.
18:48.3
O, yan. Pila-pila yan.
18:50.2
Next, sabi niya, yung
18:51.5
ubusan ang lahi. Ibig sabihin, pabilisan
18:55.9
Eh, walang autoclave. Walang
18:57.7
proper way na para may sterilize yung
18:59.7
mga kagamitan para hindi maghahawan.
19:02.2
Delikado yun. Delikado, sir.
19:04.2
Kapag kayo, pupunta ka sa dental mission,
19:06.4
hanapin nyo agad yung autoclave.
19:08.1
O pressure cooker.
19:09.9
Sabi nyo, meron ba kayo autoclave pag sinabi wala eh?
19:12.1
Meron kayong pressure cooker? Wala eh.
19:14.5
Paano nyo po nilinis yung inyong mga kagamitan
19:16.0
pag sinabi, eh, huwag ka mag-alab. Pinapakula namin
19:18.0
saka in-alcohol. Stop!
19:20.5
Alis na kayo. Hanap kayo ng iba pa
19:22.0
na merong autoclave o pressure
19:24.0
cooker. Punta sila sa health center.
19:26.1
Health center. Pero may mga health center
19:28.1
na wala rin. Kaya nga, sir, ang
19:29.9
in-endorse din namin, adapt a community.
19:32.2
Servisyong tuloy-tuloy. Servisyong
19:34.1
binabalik-balikan. Ayun.
19:36.1
Kaya nga, Dok, paggawa ko ng aking
19:38.1
batas. Back up ko
19:40.2
kayo. Sir. Kasi kayo very,
19:42.1
very experienced. At dami nyo pa. Yes, sir. Para
19:44.0
maging maayos yung pagkakata
19:46.2
ng batas. Kailangan namin kayo. Opo. Na talagang
19:47.9
mapapakinabangan. Yes, sir.
19:50.8
Naiiwasan ang tooth decay.
19:53.8
sakit sa gilagin. Pati oral cancer.
19:56.9
Pati pagkabungal.
19:58.3
Teka mo na, anong ibig sabihin ng oral cancer, Dok?
19:60.0
Bakit nagkakaroon ng oral cancer yung mga tao?
20:02.2
Sir, smoking, alcohol,
20:05.0
tsaka yung mga risky
20:06.3
sex behaviors. O, no.
20:07.8
O, si Sir napapaisip.
20:10.6
Oral, ha? Kaya nga oral, eh.
20:11.9
Risky sex behavior. Sa oral,
20:14.5
yun. O, kasi may virus din dyan, eh.
20:16.3
May virus. It can cause
20:18.0
oral cancer and cervical cancer.
20:22.1
Sir, namin itatagal. Pero lahat ito
20:23.8
preventable through promotion
20:26.2
at saka primary care.
20:28.0
Education? Education, Sir.
20:29.8
Oral health promotion. Preventable
20:31.9
ito, eh. Kasi pwede siya magsimula
20:33.6
sa bahay, tooth brushing,
20:36.1
good diet, safe sex, yung mga
20:37.9
ganun ba. So, lahat ito
20:40.0
preventable, Sir. Umiwas sa ala,
20:41.9
umiwas sa droga. Sigarilyo.
20:44.1
Sigarilyo. Healthy lifestyle talaga.
20:48.2
pag-aalaga sa ngipin
20:50.1
palaging binabaliwala
20:53.7
Sir, yung sa speech niyo, sinabi niyo, silent epidemic.
20:56.6
Yes. Kasi chronic siya.
20:59.0
Sa lahat ng mga sakit,
21:00.6
siya yung tahimik lang.
21:02.4
Hindi katulad ng mga iba.
21:04.0
Oo, like yung may ingay,
21:06.2
like yung immunization, nabamata yung mga bata.
21:08.6
So, yun ang inuuna namin.
21:13.0
tahimik lang eh. Pero siya yung
21:15.1
most common non-communicable
21:17.1
disease. Ibig sabihin, siya yung
21:19.3
pinaka-prevalent or
21:24.9
sakit. Pero tahimik lang siya.
21:27.1
Pero transmittable ha, sabi niyo kanina.
21:28.9
Yes, Sir. Yung bakte, pag hindi
21:31.3
proper, yung bakte, pag hindi proper
21:31.8
yung ginamit ng mga instrumento
21:34.3
sa pagbunot. At yung sinasabi niyo,
21:36.8
yung mga magulang,
21:40.3
sira-sira ng ipin ninyo,
21:42.7
pag subo nyo sa kutsara ninyo, sa bibig nyo,
21:45.5
eh huwag nyo na isubo sa
21:46.5
anak nyo, sa bibig nyo.
21:48.5
Tsaka, Sir, yung blowing,
21:50.8
di ba yung mga nanay, pag mainit yung
21:52.9
pagkain, ipinipip niya.
21:56.7
Nakaka-ano na yun, nagtatransmit na yun.
22:00.3
so pag yung nanay,
22:03.4
ipinipin yung ano niya,
22:04.6
kuminsan, malalawayan yung
22:06.8
sabaw sa kutsara.
22:08.9
Tapos ngayon, sira yung ipin.
22:10.3
Ipinipin niya, sira-sira, isubo niya si anak.
22:14.8
Dok, ang dami namin tutunan dito, Dok.
22:18.9
Pero, Dok, pag gumawa ko ng batas,
22:20.5
kailangan backup kayo, Dok.
22:24.3
Si Dr. Manuel Valesteras,
22:26.7
Oral Health and Nutrition Department,
22:28.6
Department of Health,
22:29.5
Dr. Amor Fulgensho,
22:31.4
Dentist for Dental Supervisor,
22:35.4
Philippine League of Local Government Dentists,
22:38.0
Dr. Aileen Maranan,
22:39.5
Dental Supervisor,
22:39.7
Dental Supervisor,
22:39.7
Dental Supervisor,
22:39.9
Dental Supervisor,
22:39.9
Dentist for Dental Supervisor,
22:42.3
Pasay City Founder,
22:44.3
Philippine League of Local Government Dentists,
22:47.0
Dr. Rochelle Pambid,
22:49.4
Dentist for Department of Health,
22:52.1
Dr. Jerry Geronimo,
22:54.6
Assistant Dental Supervisor,
22:58.2
Dr. Imelda Valderrama,
23:00.0
Young Dentist for Dental Supervisor,
23:05.8
Assistant Dental Supervisor,
23:08.6
Maraming maraming salamat.
23:09.9
Maraming salamat po.
23:10.9
Okay, thank you po mga Dok.
23:12.6
Thank you so much sa pagbisita.
23:14.6
Thank you po mga Dok.
23:16.6
Thank you Senator.
